Bệnh đạo ôn, hay còn gọi là bệnh cháy lá lúa, là nỗi ám ảnh của bà con nông dân Đồng bằng sông Cửu Long và nhiều vùng trồng lúa khác trên thế giới. Đây là một trong những bệnh hại quan trọng nhất, gây thất thoát năng suất nghiêm trọng và tốn kém chi phí phòng trừ. Việc nhận diện sớm triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng trừ hiệu quả là chìa khóa để bảo vệ vụ mùa.
Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Đạo Ôn Trên Lúa
Bệnh đạo ôn có thể tấn công nhiều bộ phận của cây lúa, nhưng dễ nhận thấy nhất là trên lá.
- Triệu chứng ban đầu: Khi mới xuất hiện, vết bệnh chỉ là một chấm nhỏ màu trắng mờ, dễ nhìn thấy khi đưa lá lên ánh sáng. Sau đó, nó phát triển thành chấm kim màu nâu nhỏ.
- Vết bệnh điển hình: Đặc trưng nhất là vết bệnh hình bầu dục, hai đầu nhọn kéo dài theo gân lá, tâm màu trắng xám và viền nâu rõ rệt, trông giống hình con mắt.
- Giai đoạn nặng: Các vết bệnh có thể liên kết lại thành mảng lớn, khiến lá bị cháy khô. Nếu bệnh nặng hơn, cả bụi lúa sẽ chết lụi, tạo thành những vùng lúa “sụp mặt” trên ruộng, gây thiệt hại nặng nề.
Tác Nhân Gây Bệnh và Sự Lây Lan
Thủ phạm gây bệnh đạo ôn là nấm Pyricularia grisea. Nấm này sản sinh ra các bào tử có khả năng lây lan nhanh chóng qua không khí (gió). Bào tử nấm có thể bay rất xa và tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt.
Nấm xâm nhập vào cây lúa thông qua đĩa áp, tiết ra enzym làm mòn lớp cutin và đâm xuyên vào tế bào. Sau đó, nấm tiếp tục tiết độc tố như piricularin, làm chết tế bào lá và hình thành vết bệnh. Khi nồng độ độc tố cao, cây lúa có thể bị lùn.
Phòng Ngừa Bệnh Đạo Ôn: Chìa Khóa Bảo Vệ Năng Suất
Phòng bệnh luôn hiệu quả và tiết kiệm hơn trị bệnh. Bà con nên áp dụng các biện pháp sau:
- Chọn giống kháng bệnh: Ưu tiên sử dụng các giống lúa có khả năng kháng hoặc ít nhiễm đạo ôn. Sử dụng hạt giống cấp xác nhận để đảm bảo cây lúa khỏe mạnh ngay từ đầu.
- Làm đất đúng kỹ thuật: Đảm bảo thời gian cách ly giữa hai vụ, xử lý rơm rạ bằng Tricô-LV để tránh ngộ độc hữu cơ gây thối rễ, làm cây yếu và dễ nhiễm bệnh. San phẳng mặt ruộng và đánh rãnh thoát nước là cần thiết.
- Kiểm soát mật độ sạ: Tránh sạ quá dày (trên 120 kg/ha) vì sẽ làm lúa giáp tán sớm, bệnh xuất hiện sớm và dễ lây lan. Sạ thưa giúp giảm áp lực bệnh.
- Bón phân cân đối: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng. Tránh bón thừa phân đạm (N) vì lá lúa sẽ xanh đậm, mềm yếu, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển nhanh và nặng. Sử dụng bảng so màu lá để bón phân đạm đúng nhu cầu của cây. Bổ sung Kali (K) vừa đủ (30-60 kg K₂O/ha) để tăng sức đề kháng cho cây. Silic cũng giúp lá lúa cứng cáp hơn.
Khi Nào Cần Phun Thuốc Trừ Bệnh Đạo Ôn?
Phun thuốc là biện pháp cuối cùng nhưng cần thiết khi bệnh đã xuất hiện. Nguyên tắc “Bốn đúng” (đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc, đúng cách) phải được tuân thủ nghiêm ngặt.
Thời điểm vàng để phun thuốc là khi phát hiện những chấm kim màu trắng hoặc nâu trên lá – tức là bệnh mới chớm. Lúc này, nấm chưa sinh bào tử và chưa lây lan rộng xuống các tầng lá dưới. Phun sớm giúp thuốc tiếp cận trực tiếp vết bệnh, mang lại hiệu quả cao nhất và ngăn chặn sự phát tán.
Đừng để bệnh nặng mới phun! Khi vết bệnh đã điển hình hoặc lan rộng, việc phun thuốc sẽ khó khăn hơn vì bào tử đã lây lan xuống các lá dưới, bị che khuất bởi lá trên, làm giảm hiệu quả điều trị.
Bằng cách nhận diện sớm và áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng trừ, bà con nông dân có thể kiểm soát hiệu quả bệnh đạo ôn, bảo vệ năng suất lúa và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho gia đình.
