Bệnh Khô Vằn trên lúa & cách phòng trừ hiệu quả

Bệnh khô vằn, hay còn gọi là bệnh thối thân, là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm nhất trên cây lúa. Nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh có thể gây thất thu năng suất nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của bà con nông dân. Trong bài viết này, bà con cùng Nông Việt tìm hiểu sâu hơn về bệnh khô vằn và những giải pháp phòng trừ tối ưu.

Nhận biết sớm bệnh khô vằn

Bệnh khô vằn do nấm Rhizoctonia solani gây ra. Nấm này có khả năng tấn công cây lúa ở mọi giai đoạn sinh trưởng, từ lúa con đến lúa trổ đòng.

Dấu hiệu nhận biết:

Giai đoạn đầu: Xuất hiện những đốm vằn màu xanh xám, xanh tối không đều, thường ở bẹ lá phía dưới.
Giai đoạn phát triển: Vết bệnh lan rộng thành những vết đốm lớn hình vằn da hổ, có viền màu nâu đậm. Các vết bệnh này nối liền nhau tạo thành mảng lớn, gây khô và thối bẹ lá.
Giai đoạn nặng: Nấm bệnh lan lên cả thân, lá và thậm chí là cổ bông. Bẹ và thân lúa bị thối nhũn, lá bị khô vàng, rũ xuống, làm giảm khả năng quang hợp và vận chuyển dinh dưỡng. Kết quả là hạt lúa bị lép, lửng, gây giảm năng suất rõ rệt.

Tại sao lúa dễ nhiễm bệnh khô vằn?

Nấm Rhizoctonia solani phát triển mạnh trong các điều kiện môi trường nhất định. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp bà con chủ động hơn trong việc phòng tránh.

Thời tiết: Thời tiết nắng nóng, mưa nhiều, độ ẩm không khí cao (trên 80%) là điều kiện lý tưởng cho nấm bệnh phát triển và lây lan.
Thủy lợi: Ruộng lúa ngập nước liên tục, đặc biệt ở giai đoạn làm đòng, tạo môi trường thuận lợi cho nấm bệnh.
Canh tác: Việc bón thừa đạm (ure), gieo sạ với mật độ quá dày làm cây lúa yếu, thiếu ánh sáng, và dễ bị nhiễm bệnh hơn.
Giống lúa: Một số giống lúa cao sản, lá dài, thân mềm có khả năng mẫn cảm cao với bệnh khô vằn.

Giải pháp từ Nông Việt:

Phòng bệnh ngay từ đầu là chiến lược hiệu quả nhất để bảo vệ năng suất. Dưới đây là những lời khuyên từ Nông Việt:

1. Biện pháp canh tác

Vệ sinh đồng ruộng: Vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ sau mỗi vụ thu hoạch, cày ải, phơi đất để diệt mầm bệnh.
Mật độ gieo sạ: Gieo sạ với mật độ hợp lý, không quá dày để cây lúa nhận đủ ánh sáng và không khí.
Bón phân cân đối: Hạn chế bón thừa đạm. Tăng cường bón phân hữu cơ, kali và phân bón trung vi lượng để tăng sức đề kháng cho cây.
Quản lý nước: Điều chỉnh mực nước trong ruộng hợp lý, giữ ruộng khô vào giai đoạn cuối vụ để hạn chế nấm bệnh.

2. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật

Khi bệnh đã xuất hiện, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật là cần thiết để kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan.

Chọn thuốc: Nên sử dụng các loại thuốc chuyên trị nấm Rhizoctonia solani, có hoạt chất như Validamycin, Hexaconazole, Azoxystrobin,…

Thời điểm phun: Phun thuốc ngay khi phát hiện những đốm bệnh đầu tiên ở bẹ lá phía dưới, thường là vào giai đoạn lúa đẻ nhánh, làm đòng.
Kỹ thuật phun: Phun thuốc đúng liều lượng, đúng kỹ thuật, tập trung vào gốc lúa và các vùng bị bệnh. Nên phun lại lần 2 sau 5-7 ngày nếu bệnh nặng.

Câu hỏi thường gặp

Hỏi: Bệnh khô vằn có lây lan nhanh không?
- Trả lời: Bệnh khô vằn có tốc độ lây lan rất nhanh, đặc biệt trong điều kiện thời tiết thuận lợi. Từ vết bệnh ở bẹ lá, nấm có thể lan lên cả thân, lá, và gây hại toàn bộ cây chỉ trong vài ngày.
Hỏi: Khi nào thì nên phun thuốc phòng bệnh khô vằn?
- Trả lời: Thời điểm tốt nhất để phun phòng bệnh là vào các giai đoạn cây lúa dễ nhiễm bệnh nhất, như giai đoạn đẻ nhánh rộ và trước trổ. Đặc biệt, khi thấy thời tiết thay đổi bất lợi (nóng ẩm, mưa nhiều), bà con nên chủ động phun phòng.
Hỏi: Cần làm gì nếu ruộng lúa bị nhiễm bệnh khô vằn nặng?
- Trả lời: Khi bệnh đã nặng, cần thực hiện ngay các biện pháp sau:
  1. Ngưng bón đạm, thay vào đó bổ sung kali để tăng sức đề kháng.
  2. Tháo cạn nước trong ruộng, giữ cho mặt đất khô ráo.
  3. Sử dụng thuốc đặc trị nấm, phun kỹ vào gốc lúa. Cần phun lặp lại 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày để diệt nấm triệt để.

Để đạt được hiệu quả cao nhất, bà con cần áp dụng tổng hợp các biện pháp từ canh tác đến sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Việc chủ động phòng trừ ngay từ đầu không chỉ giúp bảo vệ năng suất lúa mà còn đảm bảo một vụ mùa bội thu.