Trong những năm gần đây, bà con nông dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) liên tục phải đối mặt với nhiều dịch hại nguy hiểm trên lúa. Bên cạnh rầy nâu, sâu cuốn lá, thì bọ xít hôi đang nổi lên như một đối tượng gây hại nghiêm trọng. Loài côn trùng nhỏ bé này có khả năng chích hút mạnh, làm hạt lúa lép, bạc bụng, giảm năng suất và chất lượng gạo, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân cũng như uy tín gạo Việt Nam trên thị trường xuất khẩu. Việc nắm rõ đặc điểm, tập tính gây hại và có giải pháp phòng trừ hiệu quả là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ mùa vàng bội thu cho bà con.
1. Thực trạng bọ xít hôi gây hại lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vựa lúa lớn nhất của cả nước, đóng vai trò chủ lực trong việc cung cấp gạo cho tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. Tuy nhiên, bên cạnh các yếu tố thời tiết bất lợi và dịch bệnh, sâu hại – đặc biệt là bọ xít hôi (bọ xít muỗi) – đang nổi lên như một mối nguy lớn, đe dọa năng suất và chất lượng lúa.
Bọ xít hôi (Leptocorisa spp.) thường tập trung ở giai đoạn lúa làm đòng – trổ bông – chắc hạt. Chúng chích hút trực tiếp vào bông lúa, hạt lúa non, khiến hạt bị lép, bạc bụng, giảm tỷ lệ gạo nguyên, gây thất thu nặng nề cho bà con nông dân.
Thời gian gần đây, tại nhiều tỉnh ĐBSCL như An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng… đã ghi nhận mật số bọ xít hôi tăng nhanh, đặc biệt ở những diện tích gieo sạ dày, ít luân canh, và canh tác liên tục nhiều vụ/năm.
2. Đặc điểm sinh học của bọ xít hôi
Hình thái: Bọ xít hôi có thân thon dài, màu xanh nhạt, dài khoảng 1–2 cm. Đặc điểm nhận biết dễ dàng nhất là mùi hôi đặc trưng khi bị bắt hoặc bị đe dọa.
Tập tính gây hại: Chúng ưa thích giai đoạn lúa trổ – chắc xanh. Khi chích hút, chúng tiết enzyme làm hạt gạo biến màu, kém chất lượng.
Khả năng phát tán: Bọ xít hôi có cánh, bay giỏi, nên dễ lây lan nhanh trên diện rộng.
Vòng đời: Một vòng đời kéo dài 30–40 ngày, mỗi con cái có thể đẻ từ 150–200 trứng. Nếu không phòng trừ kịp thời, quần thể có thể bùng phát mạnh.
3. Dấu hiệu nhận biết ruộng lúa bị bọ xít hôi
Trên ruộng xuất hiện nhiều bọ xít muỗi bay lượn, đặc biệt vào sáng sớm và chiều mát.
Bông lúa bị hạt lép trắng, hạt bạc bụng, hoặc hạt lúa biến dạng.
Năng suất giảm từ 10–30%, thậm chí có nơi mất trắng nếu mật số bọ xít hôi quá cao và không được xử lý kịp thời.
4. Nguyên nhân bọ xít hôi bùng phát mạnh tại ĐBSCL
Khí hậu: Mưa nhiều, ẩm độ cao, xen kẽ nắng nóng tạo điều kiện thuận lợi cho bọ xít sinh sôi.
Tập quán canh tác: Sạ dày, sạ gối vụ, ít luân canh làm bọ xít có nguồn thức ăn quanh năm.
Quản lý dịch hại chưa đồng bộ: Bà con thường phát hiện muộn hoặc sử dụng thuốc không đúng cách, dẫn đến hiệu quả phòng trừ thấp.
5. Tác hại kinh tế từ bọ xít hôi
Theo nhiều nghiên cứu, bọ xít hôi có thể làm năng suất giảm từ 0,5 – 1 tấn/ha nếu không được kiểm soát. Không chỉ thất thu về sản lượng, gạo từ hạt lép, bạc bụng còn bị giảm giá trị thương phẩm, ảnh hưởng đến xuất khẩu.
Với diện tích gieo sạ hàng triệu hecta ở ĐBSCL, nếu bọ xít hôi bùng phát trên diện rộng, thiệt hại kinh tế ước tính có thể lên tới hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.
6. Biện pháp quản lý bọ xít hôi trên lúa
Để hạn chế thiệt hại, bà con cần kết hợp các biện pháp quản lý tổng hợp (IPM):
6.1. Biện pháp canh tác
Gieo sạ đồng loạt, né rầy, hạn chế gieo sạ gối vụ.
Giữ mật độ gieo sạ hợp lý để ruộng thông thoáng.
Luân canh lúa với cây trồng khác nhằm cắt nguồn thức ăn của bọ xít.
6.2. Biện pháp sinh học
Bảo tồn thiên địch tự nhiên như nhện, ong ký sinh.
Sử dụng chế phẩm sinh học để giảm áp lực dịch hại.
6.3. Biện pháp hóa học
Khi mật số bọ xít hôi vượt ngưỡng gây hại kinh tế, việc sử dụng thuốc BVTV là cần thiết. Tuy nhiên, bà con cần chọn sản phẩm có hoạt chất mạnh, an toàn, hiệu lực cao và bền vững để vừa tiêu diệt nhanh côn trùng, vừa bảo vệ cây lúa lâu dài.
7. Giải pháp từ Công ty CP Hóa chất Nông Việt: Bộ đôi PERNOVI 50EC & VISILON
Để hỗ trợ bà con trong việc phòng trừ bọ xít hôi hiệu quả, Nông Việt giới thiệu Bộ đôi sản phẩm tối ưu:
✨ BỘ ĐÔI PERNOVI 50EC & VISILON | 🌠
7.1. PERNOVI 50EC
Hoạt chất: Permethrin 50% (w/w).
Cơ chế tác động: Ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh của côn trùng, gây kích thích quá mức, dẫn đến liệt và tiêu diệt nhanh chóng bọ xít hôi cũng như nhiều loài côn trùng chích hút khác.
Ưu điểm:
Hiệu lực nhanh, triệt để.
Thuộc nhóm cúc (Pyrethroid) – có khả năng phân hủy sinh học, thân thiện với môi trường.
An toàn cho cây trồng và người sử dụng khi dùng đúng liều lượng.
7.2. VISILON
Cơ chế: Tăng cường khả năng loang trải và bám dính của thuốc trên bề mặt lá, giúp thuốc thấm sâu vào bên trong mô cây.
Tác dụng:
Tối ưu hóa hiệu quả của PERNOVI 50EC.
Kéo dài thời gian bảo vệ cây lúa, ngay cả trong điều kiện mưa nắng thất thường tại ĐBSCL.
Giúp giảm số lần phun, tiết kiệm chi phí và công lao động.
Bọ xít hôi đang trở thành một trong những dịch hại nguy hiểm trên lúa tại ĐBSCL, đe dọa trực tiếp đến năng suất, chất lượng và giá trị thương phẩm của hạt gạo Việt Nam.
Để phòng trừ hiệu quả, bà con nông dân cần áp dụng quản lý tổng hợp (IPM), trong đó sử dụng Bộ đôi PERNOVI 50EC & VISILON là giải pháp tối ưu: vừa diệt nhanh – diệt sạch bọ xít hôi, vừa kéo dài thời gian bảo vệ, mang lại vụ mùa an toàn và bội thu.
