Sầu riêng là một trong những loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhiều nông hộ. Tuy nhiên, sầu riêng cũng là đối tượng bị tấn công bởi nhiều loại dịch bệnh, trong đó các bệnh do nấm Phytophthora spp. gây ra là đáng lo ngại nhất. Phytophthora là một chi thuộc ngành Oomycetes, thường được gọi là “nấm giả” hoặc “thủy nấm” do chúng có cấu trúc và chu trình sống đặc trưng liên quan đến môi trường nước.
Đặc điểm gây hại của Phytophthora trên sầu riêng
Các loài Phytophthora gây bệnh trên sầu riêng chủ yếu là Phytophthora palmivora và Phytophthora capsici. Chúng là những tác nhân gây bệnh nguy hiểm, có thể tấn công tất cả các bộ phận của cây từ rễ, thân, cành, lá đến trái, gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất và thậm chí làm chết cây hàng loạt.
Phytophthora sinh sản bằng bào tử động (zoospores) có khả năng di chuyển trong nước, giúp chúng lây lan nhanh chóng trong điều kiện đất ẩm ướt hoặc mưa nhiều. Bào tử nang (sporangia) và bào tử trứng (oospores) là các cấu trúc giúp nấm tồn tại trong đất và tàn dư cây trồng trong thời gian dài, chờ đợi điều kiện thích hợp để bùng phát dịch bệnh.
Các bệnh chính do Phytophthora gây ra trên sầu riêng
- Bệnh thối rễ:
- Tác nhân: Chủ yếu là Phytophthora palmivora.
- Triệu chứng:
- Giai đoạn đầu: Lá cây chuyển vàng từ chóp lá vào trong, ban đầu ở các lá già, sau đó lan dần lên các lá non. Lá có thể bị rụng sớm.
- Cây sinh trưởng chậm, còi cọc, kém phát triển.
- Kiểm tra bộ rễ sẽ thấy rễ tơ bị thối đen, vỏ rễ dễ dàng tuột ra khỏi lõi gỗ. Rễ cái có thể xuất hiện các vết thối sẫm màu.
- Khi bệnh nặng, toàn bộ bộ rễ bị hủy hoại, cây héo đột ngột và chết nhanh chóng.
- Điều kiện phát triển: Đất bị úng nước, thoát nước kém, hoặc đất sét nặng; nhiệt độ cao và độ ẩm không khí cao.
- Bệnh xì mủ thân, cành:
- Tác nhân: Chủ yếu là Phytophthora palmivora.
- Triệu chứng:
- Xuất hiện các vết bệnh ban đầu là những đốm nhỏ màu nâu sẫm trên vỏ thân hoặc cành.
- Vết bệnh nhanh chóng lan rộng, làm vỏ cây bị thối mềm, thường tiết ra dịch nhựa màu nâu đỏ (mủ) có mùi tanh.
- Khi cạo bỏ lớp vỏ tại vết bệnh, có thể thấy phần gỗ bên trong cũng bị biến màu nâu sẫm.
- Vết bệnh có thể lan rộng thành vòng quanh thân, gây tắc nghẽn mạch dẫn nước và dinh dưỡng, làm lá bị vàng, cành bị chết khô và toàn bộ cây có thể chết.
- Điều kiện phát triển: Vết thương cơ giới trên thân, cành; độ ẩm cao, mưa nhiều.
- Bệnh thối trái:
- Tác nhân: Chủ yếu là Phytophthora palmivora.
- Triệu chứng:
- Bệnh có thể tấn công trái ở bất kỳ giai đoạn nào, từ trái non đến trái chín.
- Trên vỏ trái xuất hiện những đốm nâu đen bất định, có viền không rõ ràng.
- Vết bệnh nhanh chóng lan rộng, làm toàn bộ trái bị thối nhũn, chuyển sang màu đen sẫm và có mùi khó chịu.
- Trái bị bệnh thường rụng sớm, gây thiệt hại lớn về năng suất và chất lượng.
- Điều kiện phát triển: Mưa nhiều, độ ẩm cao, đặc biệt là khi trái đã lớn và gần thu hoạch. Bào tử có thể lây lan qua nước mưa, côn trùng hoặc tiếp xúc giữa các trái.
- Bệnh cháy lá:
- Tác nhân: Phytophthora palmivora.
- Triệu chứng:
- Trên lá xuất hiện các đốm màu nâu sẫm hoặc đen, thường bắt đầu từ mép lá hoặc chóp lá.
- Vết bệnh lan rộng nhanh chóng, có hình dạng bất định và có thể chiếm toàn bộ lá.
- Lá bị bệnh chuyển sang màu vàng, sau đó khô cháy và rụng sớm.
- Bệnh nặng có thể làm cây trụi lá, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây.
- Điều kiện phát triển: Độ ẩm cao, sương mù nhiều, vườn cây quá rậm rạp.
Tác động tổng thể của Phytophthora
Các bệnh do Phytophthora gây ra có tính lây lan rất nhanh và khó kiểm soát, đặc biệt là trong mùa mưa hoặc khi điều kiện canh tác không đảm bảo thoát nước tốt. Thiệt hại do Phytophthora có thể lên đến hàng chục phần trăm năng suất, thậm chí gây chết cây hàng loạt, dẫn đến mất trắng mùa vụ và thiệt hại kinh tế nặng nề cho bà con nông dân.
Giải pháp phòng trừ
Để kiểm soát hiệu quả các bệnh do Phytophthora trên sầu riêng, cần áp dụng tổng hợp các biện pháp canh tác và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Giải pháp Cát Tường – Ruộng Vườn Như Ý với bộ 3 sản phẩm NOVISTAR 360WP – NOVINANO 55WP – VISILON mang lại hiệu quả cao trong việc phòng trừ nấm và vi khuẩn, đặc biệt là các bệnh do Phytophthora. NOVISTAR 360WP với các hoạt chất chuyên biệt giúp tiêu diệt nấm bệnh ngay từ khi chưa xâm nhiễm; NOVINANO 55WP với công nghệ Nano giúp diệt khuẩn mạnh mẽ và kéo dài; và VISILON tăng cường khả năng loang trải, bám dính, thấm sâu của thuốc, hạn chế rửa trôi, nâng cao hiệu quả phòng trừ bệnh.
